AKRAN ZORBALIĞI

Akran zorbalığı aynı yaş gruplarında bulunan kişiler arasında gerçekleşen birinin ya da birilerinin diğerine ya da diğerlerine karşı fiziksel, duygusal, sosyal gibi çeşitli olarak saldırıda bulunmasıdır. Özellikle okul dönemindeki çocuklarda sık görülen akran zorbalığından ebeveynler başta olmak üzere genel olarak toplum şikayetçi olmaya başladı. İnsanlar günümüzde de çok kez zorbalığa maruz kaldığı için gün içerisinde demoralize oluyor, kendilerini kötü hissediyor ve bu zorbalıkların devam etmesiyle birlikte kişilik bozuklukları, psikolojik sorunlar meydana gelmeye başlıyor. Biraz önce de belirtildiği üzere okul döneminde sık görülen akran zorbalığı aslında her yaşta görülen bir sorundur. Zorbalık çeşitli biçimlerde ortaya çıkabilir:

Fiziksel Zorbalık

Fiziksel zorbalık; kurban olarak görülen kişinin fiziksel olarak zorbalığa maruz kaldığı bir zorbalıktır. Zorbalık yapan kişi kurbana yumruk atma, onu dövme, sıkıştırma, eşyalarına zarar verme gibi fiziksel saldırıda bulunur.

Duygusal Zorbalık 

Duygusal zorbalık; kurbanın zorba kişi ya da kişiler tarafından hislerinin zedelendiği bir zorbalık türüdür. Duygusal yönden düşük olarak görülen, sosyal zekası yetersiz görülen kişilerin sıklıkla yaşadığı bir durumdur. Bazı durumlarda ise haset, kıskançlık gibi duygular besleyen akran zorbalarının o kişiyi dışlayarak ve ilerleyen süreçlerde de görmezden gelerek duygusal yönden zorbalarlar.

Sözel Zorbalık

Bu zorbalık türünde akran zorbaları negatif ve agresif konuşmalarla zarar vermek istedikleri kişiyi rahatsız ederler. Genelde hakaretler ve küfürler ederek, lakap takarak, sözlü tehditlerde bulunarak ya da dalga geçerek zorbalık yaparlar.

Cinsel Zorbalık

Kişi istemediği halde zorba insanlar tarafından cinsel zorbalığa maruz kalır. İstenmeyen temaslar, cinsel dokunuşlar, kıyafet kaldırma gibi taciz boyutunda sapkın hareketlerde bulunulması sonucunda oluşan bir zorbalık türüdür. 

Sosyal Zorbalık

Sosyal zorbalık, bir kişinin varlığını görmezden gelme, arkadaş çevresinden, oyundan veya arkadaşlıktan dışlama, kişi hakkında söylenti yayma gibi davranışları içerir. Arkadaşlıklar her çocuk için büyük önem taşır. İlişkileri olumsuz yönde etkilemeye çalışmak, birine karşı ayrımcılık yapmak ve birini arkadaş çevrelerinden dışlamaya çalışmak uygunsuz ve zorbalık içeren davranışlardır.

Siber Zorbalık

Siber zorbalık, birine iftira içeren mesajlar gönderme, kişinin izni olmadan fotoğraflarını çevrimiçi yayınlama, incitici yorumlar yazma ve sahte haber yayma eylemlerini içerir. 

Akran Zorbalığının Oluşumundaki Nedenler ve Faktörler

-İlk neden olarak güçlü görünme isteğidir. Kişi kendini güçlü görmek ve başkasına da bunu göstermek amacıyla bu yola başvuruyor olabilir.

-Ailevi sorunlar çocuğu zorbalık yapmaya tetikleyebilir. Çocuk, anne-baba arasındaki çatışmaları gördükçe kendisi de yaşıt olan arkadaşlarına bu yöntemle onlara karşı üstünlük kurabilir. Sorunları çözme açısından da zorbalık kullanır.

-Sosyal ve çevresel faktörler zorbalığın oluşumunda etki eden bir unsurdur. Okuldaki sosyal yapılar çok önemlidir. Öğretmenlerin tutumu, arkadaşlık ilişkileri zorbalığın oluşumunda rol oynar. Kültürel normlar da zorbalığı tetikleyen bir diğer unsurdur. Bazı toplumlarda agresif davranışlar daha kabul edilebilir görülür, bu da zorbalığı teşvik edebilir. 

- Sosyal medyada da yapılan zorbalıklar hızla tırmanan, popülerleşen önemli sorundur. İnternet ve sosyal medya üzerinden yapılan zorbalık (siber zorbalık) yeni bir boyut kazandırmıştır. Bu platformlar, zorbalık için kolay bir zemin oluşturabilir.

Akran Zorbalığını Önlemek İçin Neler Yapılabilir?

Öncelikle akran zorbalığının önüne geçilmesinde ebeveynlerin rolü büyüktür. Zorbalık yapan ya da zorbalığa maruz kalmış çocuklarıyla açık iletişim kurup bu konuda onları bilgilendirir ve farkındalık kazandırabilir. Eğitim programları da akran zorbalığına karşı işe yarayabilir. Özellikle akran eğitimleri düzenlenerek öğrencilerin birbirine destek vermesi hususunda teşvikler verilebilir. Aynı şekilde çocuklara farkındalık eğitimleri verilerek öğrencilere zorbalığın etkileri, empati ve iletişim becerileri geliştirilebilir. Okul ortamının da zorbalıkların önüne geçilmesi yönünden iyi olması gerekir. Okulun fiziksel ve sosyal ortamının güvenli halde olması, değilse bile o hale getirilmesiyle ilgili çalışmalar yapılabilir. Pozitif sosyal normların teşvik edilmesi zorbalığa karşı etkili olabilir. Çocuk iyi davranışlar sergilediğinde onu ödüllendirmek gibi tutumlar çocuğa iyi gelebilir. Siber zorbalığa yönelik önlemlere de bakıldığında insanlara dijital medya eğitimi verilebilir. Kişileri siber zorbalık hakkında bilgi vermek ve onları bilinçlendirmek, siber zorbalığın kolayca raporlanabileceği güvenli bir sistem oluşturma bu tür bir zorbalığı azaltabilir.

Sonuç

Akran zorbalığı hem zorbalığı yapan hem de zorbalığa maruz kalan kişiler için zararlı olmakla birlikte birbirine zarar veren bir toplum oluşmasına neden olacak. Bunun önüne geçmek için zorbalık yapan kişileri uyarmalı, bu tür kötülüğe seyirci kalınmamalıdır. Toplumsal ahlak normları akran zorbalığına karşı devreye girmesi elzem bir durumdur. Çocuklara bu konuda eğitimler verip farkındalıklar kazandırarak gelecek nesiller ve toplumlar için daha umut vaat eden bir hale getirmek mümkündür.

Sevgilerimle

Stajyer Psikolog Muhammed Mustafa Kozak

Uzman Psikolog Mustafa Cem Oğuz