Anoreksiya Nervoza: Psikodinamik ve Klinik Bir İnceleme

Anoreksiya Nervoza: Psikodinamik ve Klinik Bir İnceleme

Hazırlayan: Uzman Psikolog Mustafa Cem Oğuz

Anoreksiya Nervoza, bireyin beden algısındaki bozulma, kilo alma korkusu ve kilo kontrolünü sağlamak için aşırı kısıtlayıcı davranışlarla karakterize edilen ciddi bir yeme bozukluğudur. DSM-5 kriterlerine göre tanı alabilen bu bozukluk, özellikle ergenlik döneminde başlayıp kronikleşebilmektedir. Bu makalede anoreksiyanın psikodinamik kökenleri, belirtileri, risk faktörleri ve terapi yaklaşımları ele alınacaktır.

1. Tanım ve Tanı Kriterleri

- Kalori alımında ciddi kısıtlama ile düşük vücut ağırlığı- Kilo alma veya şişmanlamaya karşı yoğun korku- Beden algısında bozulma; kiloya bağlı öz-değer belirlemeDSM-5’e göre bu üç kritere sahip bireylere anoreksiya nervoza tanısı konur.

2. Psikodinamik Yaklaşım

Psikodinamik kuram anoreksiyayı, bireyin kontrolü dış dünyadan iç dünyaya taşıma çabası olarak ele alır. Özellikle ayrışma-bireyleşme sürecinde yaşanan zorluklar, bastırılmış öfke, cinselliğe dair çatışmalar ve ebeveynle kurulan simbiyotik ilişkiler öne çıkar. Aç kalma davranışı bir tür pasif-agresif ifade biçimi olabilir.

3. Belirtiler ve Gidişat

- Aşırı kilo kaybı ve buna rağmen kilo alma korkusu- Kalori, diyet, egzersiz takıntısı- Amenore (kadınlarda adet kesilmesi)- Sosyal çekilme, obsesif düşünceler, depresif belirtilerHastalık kronikleştiğinde organ yetmezliği, osteoporoz ve ölüm riski taşır.

4. Risk Faktörleri

- Ergenlik dönemi, kadın cinsiyet- Mükemmeliyetçilik ve obsesif kişilik yapısı- Medya etkisi, zayıflık ideali- Aile içi kontrolcülük, duygusal ihmal- Travmatik yaşam olayları ve düşük benlik saygısı

5. Terapi Yaklaşımları

- Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT): Düşünce-yemek-kontrol döngüsünü yapılandırmak- Aile Temelli Terapi (Maudsley Modeli): Özellikle ergen bireylerde etkili- Psikodinamik Terapi: Kontrol, öfke ve bireyleşme temaları üzerinde çalışmak- Tıbbi takip: Diyetisyen ve doktor desteği şarttır- Grup terapisi, sanat terapisi ve beden odaklı yaklaşımlar da destekleyici olabilir

6. Sonuç ve Klinik Notlar

Anoreksiya nervoza tedavisi uzun soluklu ve çok yönlüdür. Terapist için en kritik nokta, bireyin kontrol ihtiyaçlarını, duygusal açlıkla olan ilişkisini ve bedenini algılama biçimini güvenli bir ilişki çerçevesinde dönüştürmektir. Tedavi sürecinde relaps olasılığı göz önünde bulundurulmalı, sabır ve süreklilik esas alınmalıdır.